Denetimli Serbestlik Nedir?

Denetimli serbestlik, koşullu salıverme tarihine belli bir süre kalmış olan hükümlünün yasa tarafından belirlenen deneme süresi ve şartlarına uygun olarak cezanın infazı şeklidir. Hükümlünün cezası, cezaevinde infaz edilirken koşullu salıverilmesine belli bir süre kala tahliye edilerek dışarda sosyal hayat içerisinde denetim altında tutulmaktadır.

Denetimli serbestlik uygulaması birçok farklı nedenden kaynaklanmaktadır. Yargılanan kişi hakkında hüküm verilmeden önce uygulanan bir tedbir olarak da karşımıza çıkmaktadır. Aynı zamanda, hakkında cezanın ertelenmesi kararı veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen kişiler hakkında da denetimli serbestlik uygulanır. Bununla birlikte, hapis cezalarının belirli bir kısmı infaz edildikten sonra da denetimli serbestlik ile salıverme söz konusu olacaktır. Ancak bu yazımızda 5275 sayılı Ceza İnfaz Kanunu’nun 105/A maddesiyle yürürlükte olan hapis cezasının infazı aşamasında uygulanan denetimli serbestlik tedbirinden ve cezaların infazından bahsedeceğiz.

Denetimli Serbestlik Şartları Nelerdir?

Denetimli serbestlik, 5275 sayılı Kanunun 105/A maddesi ile yeniden düzenlenmiştir.

• Hükümlünün koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az bir sürenin kalmış olması,
• Denetimli serbestlikten yararlanmak isteyen hükümlünün açık cezaevine geçmesi,
• Hükümlünün iyi halli olması,
• Hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanma talebi,

Madde 105/A – (Ek: 5/4/2012-6291/1 md.)
(1) (Değişik:14/4/2020-7242/46 md.) Hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak,
aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla, açık ceza infaz
kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az
süre kalan iyi hâlli hükümlülerin talebi hâlinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar
olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu
idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri
yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilr.

Hükümlünün koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az sürenin kalmış olması ne demektir? Bu hususu anlayabilmemiz için öncelikle koşullu salıverme şartları ve sürelerini ele almamız gerekir.

Koşullu Salıverme Şartları ve İnfaz Süreleri Hesabı

Hükümlünün, cezasının bir kısmını cezaevinde geçirmesi ve iyi halli olduğuna kanaat getirilmesi şartlarında gündeme gelir. Cezasının kalan kısmı için toplum içinde belirli şartlara uyarak cezasının kalanını dışarıda denetimli serbestlik içerisinde geçirmesidir. Koşullu salıverilme süresi denetimli serbestlik tedbirinin uygulanacağı tarihin tespiti açısından önemlidir.

Peki koşullu salıverme sürelerinin hesabı nasıldır?

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilenler 30 yılını,
• Müebbet hapis cezasına mahkûm edilenler 24 yılını,
• Diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilenler cezalarının yarısını (1/2) infaz kurumunda çektikleri takdirde;

koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.

İstisnai Suçlarda İnfaz Oranı

Bazı istisnai suçlarda koşullu salıverme oranı 2/3’tür. Koşullu salıverme oranı 2/3 olan suçlar şunlardır (5275 sk. m.107/2):

• a) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• c) İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• d) Cinsel saldırı (madde 102/1, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
• f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
• g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
• h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar.
• Ayrıca suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar ile Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilenler otuz yılını;
  • Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ilemüebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzaltı yılını,
  • Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzaltı yılını,
• Müebbet hapis cezasına mahkûm edilenler yirmidört yılını;
  • Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuz yılını,
  • Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz yılını,cezaevinde geçridikleri takdirde koşullu salıverilirler.

Denetimli Serbestlikte Hükümlünün Koşullu Salıverilmesine 1 yıl veya Daha Az Bir Sürenin Kalmış Olması Şartı

Koşullu salıverilmesine 1 yıl kalan hükümlüler, tüm şartlar sağlandığı taktirde denetimli serbestlikten yararlanır. Ancak 2020 kanun değişikli ile 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda denetimli serbestlik şartları düzenlenmiştir. Hükmün ne zaman kesinleştiğine bakılmaksızın suç işleme tarihi 30/03/2020 tarihi öncesinde olması durumunda denetimli serbestlik süresi 3 yıl olacaktır. Bu kapsamda, 30.03.2020 tarihi öncesinde hükümlünün denetimli serbestlik ile salıverilmesine ilişkin süre hesaplaması değişiklik göstermektedir.

5275 sayılı Kanunun Geçici 6. maddesiyle; 30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçlar bakımından şu düzenlemeler getirilmiştir:

• Denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanacaktır.
• Bazı süreli hapis cezalarına mahkum olanlar cezalarının 1/2’sini infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanacaktır.

30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlarda ise, süreli veya istisnai infaz oranları uygalacaktır. Koşullu salıverme süresini tamamlamaına 1 yıl kalan hükümlüler 1 yıl öncesinde denetimli serbestlik talebinde bulunabilecektir.

Denetimli Serbestlikten Yararlanmak İsteyen Hükümlünün Açık Cezaevine Geçmesi Şartı

Hükümlünün denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilmesi için; açık cezaevine geçmiş olması veya bu hakkı kazanmasına rağmen iradesi dışında (yer yokluğu gibi) açık cezaevine geçememiş olması gerekir. Sonuç olarak, hükümlünün açık cezaevine geçiş hakkı elde etmiş olması yeterlidir.

Açık cezaevine geçme şartları nelerdir?

• Cezalarının toplamı 10 yıldan az olan hükümlüler; bu cezaların sadece 1 ayını kapalı cezaevinde geçirmek “iyi halli” olmak ve koşullu salıverilme süresine 7 yıl veya daha az kalması kaydıyla açık cezaevine ayrılma hakkına sahiptirler.
• Cezalarının toplamı 10 yıl veya yukarı olan hükümlüler ise; toplam cezalarının 1/10’unu (onda birini) herhangi bir cezaevinde geçirmek, “iyi halli” olmak ve koşullu salıverme süresine 7 yıl veya daha az kalması şartıyla açık cezaevine ayrılma hakkına sahiptir.

Denetimli Serbestlikte Hükümlünün İyi Halli Olması Şartı

İdare ve Gözlem Kurulu tarafından hükümlünün iyi haline ilişkin değerlendirme raporu düzenlenmesi gerekmektedir.

Denetimli Serbestlikte Hükümlünün Denetimli Serbestlikten Yararlanma Talebi

Denetimli serbestlik hükümlerinin kendiliğinden uygulanması mümkün değildir. Mutlaka hükümlünün talebi gerekmektedir. Hükümlü denetimli serbestlik yasasından yararlanmak istediğini beyan ederek talepte bulunmalıdır. Denetimli serbestlikten yararlanma talebini bir denetimli serbestlikten yararlanma dilekçesi ile İnfaz Hakimliği’ne bildirdirir.İnfaz Hakimliği bu taleple ilgili en kısa sürede karar vermek zorundadır.

30/03/2020 Tarihi Öncesinde İşlenen Suçlar İçin Tahliye Süresi Hesabı

ÖRNEK; 6 yıl süreli hapis cezasına mahkum olmuş hükümlünün cezaevinde kalma süresi ne kadardır?

1/2 koşullu salıverme süresi+ 3 yıl denetimli serbestlik süresi ile; 6 yıl ve daha az süreli hapis cezası almış hükümlülerin 1 gün cezaevinde yatarak denetimli serbestlikle tahliyesi gerekmektedir.

Af düzenlemesine dahil olmayan suçlar bu kapsamda değerlendirilerek hesaplamaya alınamayacaktır. Bu suçlar yukarda saydığımız istisnai suçlardır.

ÖRNEK; 12 yıl süreli hapis cezasına mahkum olmuş hükümlünün cezaevinde kalma süresi ne kadardır?

Suç 2020 tarihi öncesinde işlenmiştir. Aynı zamanda kanunda sayılan istisnai suçlardan değildir. Bu sebeple, hükümlü 5275 sayılı Kanunun Geçici 6. maddesinden yararlanır. 1/2 koşullu salıverme süresi+ 3 yıl denetimli serbestlik süresi ile; 3 yıl cezaevinde kaldıktan sonra tahliyesi gerekir.

30/03/2020 Tarihi Sonrasında İşlenen Suçlar İçin Tahliye Süresi Hesabı

ÖRNEK; Kasten öldürme suçundan hapis cezası kesinleşmiş olan hükümlünün cezaevinde kalma süresi ne kadardır?

Suç 2020 tarihi sonrasında işlendiği için hükümlü 5275 sayılı Kanunun Geçici 6. maddesinden yararlanamaz. Bu sebeple, istisnai suçlardan olan kasten öldürme suçunun infazı 2/3 kapsamında koşullu salıverilme süresi çıkarılmalıdır. Hükümlü, koşullu salıverilme süresi 10 yıl’dan 1 yıl önce denetimli serbestik talebinde bulunur. Bu durumda cezaevinde yatması gereken süre 9 yıldır.

ÖRNEK; 12 yıl süreli hapis cezasına mahkum edilmiş olan hükümlünün cezaevinde kalması gereken süre ne kadardır?

Suç 2020 tarihi sonrasında işlendiği için hükümlü 5275 sayılı Kanunun Geçici 6. maddesinden yararlanamaz. Aynı zamanda suç istisnai suçlar arasında değilidir. Bu sebeple 1/2 infaz rejimi uygulanır. 6 yıl koşullu salıvermeye hak kazanması için cezaevinde kalması gereken süredir. Ancak yukarda saydığımız denetimli serbestlik şartlarını sağlayarak ve 1 yıl önceden talepte bulunarak tahliye edilmelidir. Bu durumda 5 yılın sonunda tahliye edilmesi gerekmektedir.

Ayrıntılı olarak açıklanan infaz rejimine rağmen, her hükümlünün durumu somut olaya göre farklılık göstermektedir. Bu sebeple, doğru bilgi edinmek için ceza avukatına başvurulması gerekir.