Katılma Alacağı Davası Nedir?

Katılma alacağı davası, boşanan veya boşanmak isteyen eşler tarafından merak edilen bir konudur. Öncelikle belirtmek gerekir ki, eşler arasında bir mal rejimi sözleşmesi ile seçimlik mal rejimlerinden biri seçilmemişse, bağlı olacakları mal rejimi yasal mal rejimidir. 01.01.2002 tarihinden itibaren boşanma halinde mal paylaşımı, “edinilmiş mallara katılma rejimi” esaslarına göre yapılır. Katılma rejiminde, rejim süresince edinilen mallar rejimin sona ermesi ile tasfiye edilir. Tasfiyeden sonra bir artık değer (her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktar.) kalırsa kural olarak her eş diğer eşe ait artık değeri eşit olarak paylaşır. Paylaşmaya konu olan miktar ise o eşin katılma alacağıdır. Bu kapsamda katılma alacağı talebi ile açılmış olan dava ise katılma alacağı davası’dır.

TMK m.225 kapsamında mal rejiminin sona erme anı düzenlenmiştir;

Mal rejimi, eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulüyle sona erer.
Mahkemece evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal ayrılığına
geçilmesine karar verilmesi hâllerinde, mal rejimi dava tarihinden geçerli olmak üzere sona erer.

Kanun düzenlemesine göre; boşanma davası sonucunda hükmedilen boşanma kararı kesinleşmek kaydıyla mal rejimi, boşanma davasının açıldığı tarihte sona ermiş kabul edilir. Boşanan tarafların mal paylaşımı açısından tüm alacak ve borçları boşanma dava tarihi esas alınarak hesaplanır.

Katılma Alacağı Davası Kimler Tarafından Açılabilir?

Katılma alacağını, her eş veya mirasçıları edinilen mal rejiminin sonlanması sebebiyle tasfiyesinde talep edebilir. Dolayısıyla katılma alacağını her eş birbirine karşı açacağı dava ile talep edebilir. Aynı zamanda eşlerin mirasçılarının da talep hakkı vardır. Mal rejiminin eşlerden birinin vefat etmesiyle sona ermiş olabilir. Bu durumda edinilmiş mallardan doğan katılma alacağı davası konusunda talep hakkı ölen eşin mirasçılarına geçer. Dolayısıyla, katılma alacağı davası tarafı olabilecek kişiler;

• Her eş katılma alacağı davası’nda taraf olabilir,
• Ölen eşin mirasçıları diğer eşe karşı katılma alacağı davası’nda taraf olabilir.

Katılma Alacağı Nasıl Hesaplanır?

Katılma alacağı davası kaspamında alacağın hesaplanması için, mal rejimin tasfiyesi ile artık değere ulaşılmalıdır. Artık değer; eklemelerden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır.

Katılma Alacağı Davası Artık Değerin Aktifinin Hesaplanması;

• Edinilmiş Mallar
• Değer Artış Payı Alacağı- DAPA (TMK m.227)
• Eklenecek Değerler (TMK m.229)
• Kişisel Malda Denkleştirme (TMK m.230)

Katılma Alacağı Davası Artık Değerin Pasifinin Hesaplanması;

• Değer Artış Payı Borcu (TMK m227)
• Edinilmiş Mallarda Denkleştirme (TMK m.230)
• Borçlar (TMK m.231)

• Çalışmasının karşılığı olan edinimler; Eşlerin her birinin mesleki faaliyeti sonucu elde ettiği gelir bu kapsamdadır. Eşlerin her türlü çalışması sonucunda elde ettiği kazanç bu kapsama girecektir.
• Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler; Sosyal Güvenlik Kurumu gibi kurum ve kuruluşların; yaşlılık, kaza, hastalık veya ölüm ya da bunlara benzer sebeplerle, çalışma gücünün tamamen  kaybedilmesi veya azalması  nedeniyle  yapılan tüm ödemeler bu kapsamdadır.
• Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar; Haksız fiil sebebiyle işgücü kaybı, tedavi ve bakım masrafları gibi bu kapsamda ödenen tüm tazminatlar
• Kişisel mallarının gelirleri; örneğin evlenmeden önce satın alınan evin, evlilik birliği içerisinde elde edilen kira gelirleri bu kapsamdadır.
• Edinilmiş malların yerine geçen değerler;

Değer Artış Payı

Bir eşin diğer eşe ait her türlü mala yaptığı katkıdan doğan alacaktır. Ayni bir hak olarak talep edilemez. Bu hak alacak hakkı olarak verilmelidir. Değer artış payı alacağı için; diğer eşin malvarlığına hiç veya uygun bir karşılık almaksızın yapılan katkının olması gerekir. Değer artış payı alacağı için; alacak hakkı olan tarafın talebi olmalı ve aynı zamanda değer artış payı alacağından vazgeçilmemiş olunmalıdır.

Katkı Payı Alacağı ile Değer Artış Payı Alacağı Arasındaki Farklar

743 sayılı eski Medeni Kanunu kapsamında; eşlerden birinin diğer eşin malvarlığına karşılıksız olarak katı sunması durumunda, bu payın talebine ilişkin hakları düzenlenmemişti. Eski Medeni kanun döneminde hak kayıplarının önüne geçmek amacıyla Yargıtay ‘bir eşin aldığı mala katkı sunan diğer eşin boşanma halinde katkı payı alacağı talep edebileceği…’ hususunda içtihat geliştirmiştir. Her ne kadar kanunda katkı payı alacağı kapsamında düzenleme olmasa da, ilk derece mahkemeleri Yargıtay’ın içtahadı doğrultusunda karar vermekteydi.

Yeni Medeni Kanun’un yürürlüğe girmesi ile, kanunda düzenlenmemiş olan katkı payı alacağı hususunda yeni düzenlemeler getirilmiştir. 1.1.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Medeni Kanunu ile; “katkı payı alacağı” kavramı, “değer artış payı” kavramı altında TMK m. 227’de düzenlenmiştir. Yargıtay’a göre, bir eşin diğer eş tarafından satın alınan mala yaptığı katkı; 01.01.2002 tarihinden önce ise “katkı payı alacağı” kavramı, 01.01.2002 tarihinden sonra ise yapılan katkılar için “değer artış payı” kavramı kullanılmalıdır.

Değer Artış Payı ve Katkı Payı Alacağı arasındaki fark ise;

• Eski Medeni Kanun’un yürürlük tarihinde uygulanan Katkı Payı Alacağı talebinde; katkı sunulan malın katkı payının malın alım tarihindeki değerine oranı hesaplanır. Bu oranın dava tarihindeki rayiç bedeli hesaplanır. Bu değere dava tarihi itibariyle faiz yürütülmelidir.
• Yeni Medeni Kanun ile düzenlenen Değer Artış Payı Alacağı talebinde; katkı sunulan malın katkı payının malın alım tarihindeki değerine oranı hesaplanır. Bu değerin karar tarihine en yakın tarihteki rayiç değeri dikkate alınır. Belirlenen rayiç değere ise karar tarihi itibariyle faiz yürütülmelidir.

Eklenecek Değerler

TMK m.229;

Aşağıda sayılanlar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir:

Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,

Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.

Edinilmiş Mallarda Denkleştirme Talebi

Bir eşin kişisel mallarına ilişkin borçları evlilik içinde edinilmiş mallardan veya evlilik içinde edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise; o eşin kişisel malı ile evlilik içinde edinilmiş malı arasında oluşan yarar veya zararı dengelemek için bir hesaplama yapılması gerekir. Bu hususa ilişkin taleplerin tamamına denkleştirme denilmektedir.

TMK m. 230

Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir.Her borç, ilişkin bulunduğu mal kesimini yükümlülük altına sokar. Hangi kesime ait olduğu anlaşılamayan borç, edinilmiş mallara ilişkin sayılır.
Bir mal kesiminden diğer kesimdeki malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına katkıda bulunulmuşsa, değer artması veya azalması durumunda denkleştirme, katkı oranına ve malın tasfiye zamanındaki değerine veya mal daha önce elden çıkarılmışsa hakkaniyete göre yapılır.

Katılma Alacağının Azaltılması veya Kaldırılması İstemi

Artık değere katılmada, zina veya hayata kast sebebiyle boşanma durumunda aile mahkemesi hakimine kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırımasına karar verebilme takdir yetkisi verilmiştir. Bu kapsamda davayı yürüten Aile Mahkemesi hakiminin, kusurlu olan eşin artık değer payını takdiri bir oranda azalması veya kaldırılması mümkündür.

Zina veya hayata kast nedeniyle katkı payı veya değer artış payının indirilmesi veya bu hakkın ortadan kaldırılması seçimlik mal rejimlerinde mümkün değildir. Bu hak sadece artık değere katılma alacağı/edinilmiş mallara katılma rejiminde söz konusudur. Dolayısıyla, diğer mal rejimlerinde, örneğin mal ayrılığı rejiminde zina veya hayata kast katkı payı alacağı üzerinde hiçbir hüküm doğurmayacaktır.

Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?

Boşanmak isteyen eşler mal rejiminin tasfiyesini anlaşma ile gerçekleştiremediği takdirde tasfiye dava yolu ile gerçekleştirilmelidir. Eşler tarafından evlilik birliği içinde seçimlik mal rejimleri kabul edilmemiş olabilir. Bu durumda kanunda düzenlenen Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi kapsamında mal paylaşımı yapılır. Uygulamada genel olarak eşler tarafından mal rejimi seçilmemektedir. Bu sebeple, kanunda düzenlenen mal rejimlerine göre tasfiye işlemi gerçekleşir.

Taraflar mal paylaşımı davasında; katılma alacağı, katkı payı alacağı ve değer artış payı taleplerinde bulunabilirler. Edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesinde, eşlerin aşağıdaki talepleri gözönünde tutulur;

1. Her eş diğer eşte bulunan kişisel malını geri alır,
2. Değer artış payını talep eder,
3. Paylı mülkiyette, mülkiyet üzerinde daha fazla menfaati olan taraf diğer eşin payının karşılığını ödeyerek malın tümünün verilmesini talep eder,
4. Eşler tasfiye safhasında karşılıklı borçları ile ilgili düzenlemenin yapılmasını talep eder.

Boşanmada mal paylaşımı kural olarak; evlilik birliği içinde edinilmiş olan malların yarı yarıya paylaşımı esasına dayanır. 2002 yılı kanun değişikliği öncesinde mal ayrılığı rejimi yürürlükteydi. Mal ayrılığı rejimi kapsamında; 2002 yılı öncesinde evlenen kişilerin evlilik birliği içerisinde (2002 yılına kadar) edindikleri tüm mallar eşlerin kişisel malı olarak kabul edilmekteydi. Diğer eş, evlilik birliği içinde edinilen mal üzerinde hak talep edememekteydi. Ancak 2002 kanun değişikli ile Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda eşlerin evlilik birliği içerisinde malik oldukları tüm mallarda yarı oranında hak sahipliği düzenlenmiştir. Örneğin, 2002 yılı öncesinde evlenen bir kişinin 2010 yılında boşanması durumunda; 2002 yılına kadar edindiği tüm mallar şahsi malı olarak kabul edilecektir. Ancak, 2002 yılından 2010 yılına kadar malik olunan tüm mallar üzerinde ise, her eşin yarı oranında pay hakkı olacaktır.

Boşanmada Mal Paylaşımı Hesaplaması 2024

1. Eşlerin kişisel malları ve edinilmiş malları birbirinden ayrılır,
2. Evlilik birliği içinde edinilen kazançların kişisel mal grubuna girip girmeyeceği belirlenir,
3. Eşlerden birinin, diğer eşin malvarlığının artmasına ilişkin faaliyeti sebebiyle diğer eşin malvarlığında artış meydana gelmiş ise bu miktarın kendisine ödenmesini talep eder,
4. Kişisel mallar ile edinilmiş mallar arasında denkleştirme istenir. (Bir eşin edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallardan veya kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan ödenmiş ise tasfiye sırasında denkleştirme talep edilebilir. )
5. Yukarıda sayılan işlemlerden sonra artık değer hesaplanır. Yani eşlerin boşanma sonrası üzerinde hak talep edebileceği malvarlığı miktarı hesaplanır.
6. Her eş, diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde talep hakkına sahip olur.

Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma halinde hakimin, takdiren kusurlu eşin artık değerdeki pay oranını azaltması veya kaldırması mümkündür.

TMK m. 231; Artık değer, eklenmeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak
üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra
kalan miktardır.

Katılma Alacağı Davası Zamanaşımı Süresi

Katılma alacağı, katkı payı alacağı/değer artış payı alacağı davalarında zamanaşımı süresi; boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren 10 yıldır. 10 yıllık süre geçtiği takdirde, katılma alacağı, katkı payı ve değer artış payı talebinde bulunulamaz.

Katılma Payı Alacağı Davası Yetkili ve Görevli Mahkeme

 Boşanma halinde eşler arasındaki Katılma, katkı payı ve değer artış payı alacağına dayanan mal rejimine ilişkin davalarda görevli mahkeme; Aile Mahkemesi‘dir

Mal rejimi davalarında yetkili mahkeme; davanın Türkiye’deki hangi il veya ilçede açılması gerektiği ise şu şekildedir;

Eşlerden birinin ölümü nedeniyle mal rejimi sona ermiş ise, ölenin son ikametgahı mahkemesi boşanmada mal paylaşımı davasına bakmakla yetkilidir.

Evlilik mahkemenin boşanma kararı ile sona ermişse veya devam eden bir boşanma davası varsa, boşanma davasına bakmaya yetkili olan mahkeme mal rejiminin tasfiyesini, yani boşanma halinde mal paylaşımını yapmakla da yetkilidir.

Yukarıdaki iki durum haricindeki diğer tüm hallerde davalı eşin ikametgahı aile mahkemesi boşanmada mal paylaşımı davasına bakmaya yetkilidir.

Taraflar arasındaki somut olayların farklılık gösterdiği göz önüne alındığında her davanın da kendi içinde farklılıklar gösterdiği aşikardır. Bu makalemiz hukuki bilgilendirme amacı taşımakta olup, boşanma sürecinde olan çiftler dava aşamasında maddi ve manevi hak kayıpları yaşamamak için mutlaka alanında uzman bir avukattan hukuki destek almalıdır. Ayrıntılı bilgi için Ankara Boşanma Avukatı ile iletişime geçebilirsiniz.