Suçların İçtimaı Nedir?

İçtima; birleşme, toplama anlamına gelmektedir. Suçların içtimaı ise, kişi tarafından işlenen birden çok suç olmasına rağmen kanunda düzenlenen sebeplerden ötürü faile tek bir cezanın uygulanması durumudur. Caza kanunu, birden fazla kez ihlal edildiğinde kural olarak birden fazla suç oluşur. Ancak, bazı durumlarda suçların içtimaı düzenlemesi ile suçların birşelmesi ve tek cezaya hükmedilmesi gündeme gelir.

Türk Ceza Kanunda suçların içtimai farklı biçimlerde düzenlenmiştir. Bunlar;

1. Bileşik Suç (TCK m.42)
2. Zincirleme Suç (TCK m.43)
3. Fikri İçtima (TCK m.44)

Ayrıntılı bilgi almak için Ceza Hukuku alanında uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz.

1- Bileşik Suç Nedir? (TCK m.42)

Bileşik şuç kavramı Türk Ceza Kanunu madde 42’de düzenlenmiştir.

Madde 42- (1) Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması
dolayısıyla tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz.

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5237.pdf

TCK 42 maddede bileşik suçun tanımı yapılmış ve şuçu meydana getiren araç suçtan dolayı ayrıca cezaya hükmolunmayacağı düzenlenmiştir. Kanunda düzlenen tanım kapsamında, biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması sebebiyle tek fiil sayılan suça bileşik suç denir.

Bileşik suçta, birden fazla suçun tek bir suçta birleştirilmesi söz konusudur. Bu suç değişik nitelikte olan suçların birleşmesi sonucu olan bir suçtur. İki durumda ortaya çıkması mümkümdür.

Birinci durumda; birden fazla suç, bileşik suç olarak meydana gelen bir diğer suçun unsurlarını oluşturur. Örnek vermek gerekirse yağma suçu tehdit/cebir ve hırsızlık suçlarından meydana gelmektedir. Burada tehdit/cebir ve hırsızlık yağma suçları yasada bağımsız birer suç olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda birleşerek, bileşik suç olarak vasıflandırılan bir başka bağımsız suç tipi yağma suçunu oluşturmaktadır.

İkinci durumda; bileşik suçu meydana getiren suçlardan biri diğerinin ağırlaştırıcı nedenidir. Bu durumda esas suçun adı değişmemektedir. Ancak, meydana gelen suç basit bir suç değil ağırlaştırılmış bir suç olarak gündeme gelecektir. Bu durumda ağırlaştırıcı nedenin kanunda açıkça belirtilmesi gerekir.

TCK m.42 devamında, birleşik suçta gerçek içtima hükümleri uygulanmaz hükmü yer almaktadır. Bu durumda, birleşik suçta faile birden çok suçtan cezaya hükmolunmayacaktır. Dolayısıyla birleşen suç sebebiyle tek ceza gündeme gelecektir.

2- Zincirleme Suç Nedir? (TCK m. 43)

Zincirleme Suç Türk Ceza Kanunu madde 43 kapsamında düzenlenmiştir.

Madde 43- (1) Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir
kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu
ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha
az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/6 md.)
Mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü uygulanır.
(2) Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci
fıkra hükmü uygulanır.
(3) Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri
uygulanmaz.

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5237.pdf

Zincirleme suç, aynı suçun birden fazla kez işlenmesi durumunda gündeme gelir. Ancak, bu suçlar aynı suç işleme kararı kapsamında işlenmelidir. Dolayısıyla bu suçlar arasında subjektif bağ bulunmalıdır. Bu sebeple; kişiye bu suçların her birinden ayrı ayrı ceza değil, suçun kanunda düzenlenmiş halinin temel şekli artırılarak tek bir ceza verilir.

Bir suçun, aynı suç işleme kararı ile değişik kişilere karşı birden fazla kez işlenmesi durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Örneğin bir otoparkta bulunan tüm araçların teyplerinin çalınması durumunda; her bir otomobil için bağımsız bir suçun varlığından söz edilecektir. Bu olayda cezaların içtimaı hükümleri uygulanır. Ancak, bir fiille birden fazla kişiye karşı işlenen suçlarda yine zincirleme suç hükmü uygulanacaktır. Örneğin; bir sözle birden fazla kişiye karşı hakaret suçu işlenmesi durumunda, her bir mağdur için ayrı ayrı hakaret suçu oluşmaz. Bu durumda, bir hakaret suçu oluşur ancak suçun cezası birinci fıkrada belirtilen oranlarda arttırılmalıdır.

Zincirleme Suçun Şartları Nelerdir?

• Birden çok suçun işlenmesi; Zincirleme suçun varlığı için her biri bağımsız suç teşkil eden birden çok suçun bulunması aranmaktadır. Bir suçun işlenmesi nedeniyle zincirleme şekillerdeki fiiller aynı zamanda gerçekleşebileceği gibi değişik zamanlarda da gerçekleşebilir. Şuçun işlendiği yerin de aynı olması şartı aranmaz. Her suç için aynı araçların kullanılmış olması şart değildir. Ancak, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçu kesintisiz suç niteliğindedir. Süreklilik suçun bünyesinde var olduğu için zincirleme olarak işlenmesi mümkün değildir. Bu durumda tek suçun ve tek cezanın varlığından söz edilir.
• Suçların her birinin aynı suçu oluşturması; İşlenen suçlardan bazıları farklı nitelikteki suçları oluşturuyorsa zincirleme suçtan söz edilemeyecektir. Bu durumda fail, gerçek içtima kuralları gereği işlediği her suçtan dolayı ayrı ayrı cezalandırılacaktır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri aynı suç sayılır. Ancak, fail aynı suç işleme kararı ile önce hırsızlık, daha sonra yağma ve dolandırıcılık suçlarını işlemesi durumunda, bu suçlar zincirleme suç kapsamında değerlendirilemez.
• Aynı suçun birden çok defa aynı kişiye karşı işlenmesi; Kanun, suçun zincirleme suç kapsamında değerlendirilebilmesi için bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla kez işlenmesi şartını aramıştır. Ancak, mağduru belli bir kişi olmayan, toplumu oluşturan herkesin mağdur olduğu suçlarda da zincirleme suç hükümleri uygulanabilir. Bir fiille birden çok mağdura karşı suç işlenmesi durumunda aynı neviden fikri içtima hükümleri uygulanır. Aynı neviden fikri içitima nedeniyle cezada yapılacak artırmaya ilişkin ise zincirleme suç hükümlerine atıf yapılmıştır.
• Birden çok suçun bir suç işleme kararının icrası kapsamında gerçekleşmesi; Bu durum zincirleme suçun öncelikli unsurudur. Aksi takdirde her fiil bağımsız bir suç teşkil edecektir. Fiillerin, bir suç işleme kararının icrası niteliğinde olup olmadığı somur olaya göre değerlendirilir. Hareketlerin aynı amaca yönelmiş olması zorunludur.

3- Fikri İçtima (TCK m. 44)

Fikri içtima, bir fiil ile kanunda tanımlanan birden çok farklı suç işlenmektedir. Bu suçların her birinden ayrı ayrı ceza verilebilecekken, kanun koyucu faile bu suçların en ağırının cezasının verilmesi kuralını kabul etmiştir. Bu hüküm ne kadar suç varsa o kadar ceza verilmelidir kuralının istisnasını oluşturur. Bir fiil olduğu halde birden çok sonuç gerçekleşmiş olması mümkündür. Ancak, failin kastında birlik olması durumunda bir suç işlenmiş kabul edilir. Bu sebeple, somut olaya göre failin kastını belirleme ve ona göre tek veya birden çok suçun oluşup oluşmadığını tespit etmek gerekir.

Fikri İçtima Şartları Nelerdir?

• Fiilin Tek Olması; Tek fiil kapsamında failde bulunan bir suç işleme kararı ve hukuk düzenine karşı çıkma hususundaki iradesi bir tek sonucu meydana getirmeye yönelik olduğundan fail hakkında tek cezaya hükmedilir.
• Birden Fazla Farklı Suçun Oluşması; Kanunun aynı hükmü birden çok ihlal edilmişse ve bu sebeple birden çok aynı suç oluşmuşsa fikri içtima hükümlerinin uygulanması mümkün değildir. Aynı zamanda fiilin tek olması kriteri de gözetilmelidir. Örneğin, bombalı saldırı sonucu bir kişinin ölmesi diğerinin yaralanması olayında iki ayrı hüküm ihlal edilmiş ve iki ayrı suç işlenmiştir. Ancak, bu olayda fikri içtima hükümleri uygulanamaz. Çünkü iki ayrı hükmün ihlali ve iki ayrı suçun meyadana gelmesi iki ayrı fiile dayanmaktadır.
• Fikri İçtima Halinde En Ağır Cezanın Verilmesi; Fikri içtima halinde sanık işlediği suçlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan cezalandırılacaktır. Suçların fikri içtima ilişkisine girebilmesi için, suçlardan herbirinin tek başına cezalandırılabilir olması gerekir. Kimi suçlar bakımından şahsi cezasızlık sebepleri bulunuyorsa veya ceza ilişkisini düşüren özel sebepler varsa fikri içtima uygulanmaz.

Farklı Neviden Fikri İçtima

Failin tek fiille birden fazla suçu işlemesi fikri içtimanın kapsamına girer. Bu suçların farklı olması durumunda farklı neviden fikri içtima söz konusu olur. Örneğin; mağdurları korkutmak amacıyla grup halinde bulundukları bölgeye doğru birden çok kez ateş eden sanıkların ateş atme eylemleri hukuki anlamda tek fiil sayılır. Tek fiil ile olası kastla yaralama suçu ve genel güvenliği tehlikeye sokma suçu meydana gelmiştir. Bu durumda farklı neviden fikri içtima uygulanır. Sanığa suçların en ağırından ceza verilmesi gerekir. (Yargıtay CGK 06.07.10 8/51-162)

Aynı Neviden Fikri İçtima

Fikri içtimanın türleri içinde yer alan aynı neviden fikri içtima, failin tek fiille aynı suçu birden fazla kişiye karşı işlemesidir. TCK m.43/2 de düzenlenmiştir. Maddeye göre failin tek fiille birden fazla aynı suçu işlemesidir. Bu halde ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılmalıdır. Zincirleme suç ise, bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumudur. Bu kapsamda zincirleme suç ile karıştırılmaması gerekir. Örneğin; Sanığın önce erkek soyunma odasındaki iki müştekinin kilitli olmayan dolabından, daha sonrada kadın soyunma odasına girerek iki kadın müştekinin aynı şekilde kilitli olmayan dolaplarından hırsızlık yaptığının anlaşılması karşısında iki ayrı soyunma odasındaki hırsızlık suçlarının kendi içinde aynı neviden fikri içtima halini oluşturur. (Yargıtay 6. Ceza Dairesi, 2021/13003 E., 2021/9777 K.)